By Aktualności, Porady Logopedy


List do rodziców część 9

Opanowanie i używanie prawidłowo głosu wymaga właściwych technik z zakresu jego emisji. Składają się na nie sposób oddychania, fonacja i artykulacja, ich wzajemna koordynacja. Ważną składową ćwiczeń fonacyjnych jest uruchomienie i prawidłowe wykorzystanie rezonatorów krtaniowych, w których dźwięk ulega wzmocnieniu. Zadania te dotyczą operowania natężeniem i wysokością głosu, mówieniem z odpowiednią intonacją, unikania nadmiernego napinania mięśni krtani i aparatu artykulacyjnego.

Ważną rolę w fonacji odgrywa postawa ciała oraz jej wpływ na mięśnie przeponowo – żebrowe. Zła postawa zakłóca poprawną emisję. Niedoceniane jest znaczenie żuchwy. Jedną z podstawowych wad jest tzw. szczękościsk, czyli stan, w którym żuchwa i szczęka górna pozostają względem siebie w sytuacji naprężenia. Blokada żuchwy powoduje automatycznie zacisk krtani. Zaciskanie mięśni to istotny czynnik swobodne posługiwania się głosem.

Rodzic z dzieckiem powinien udać się do foniatry jeżeli występują następujące objawy chorobowe głosu np. okresowa lub stała chrypka, załamywanie, zanikanie głosu, męczenie głosowe po dłuższym mówieniu, uczucie suchości w gardle i krtani, uczucie drapania, zalegania i dyskomfortu w gardle i krtani, ·chrząkanie, problemy ze śliną podczas mowy ,mowa nosowa, kłopoty ze słuchem itp.

Przykłady ćwiczeń fonacyjnych:

  • Głośne wymawianie samogłosek ustnych np. „a” – legato i staccato np. aaaaaaaaa…, potem a, a, a, a, a, a, …
  • Wymawianie samogłosek a, o, e, u, i, y bezgłośnie, szeptem, półgłosem i głośno
  • Powtarzanie ciągów samogłosek np. a-o-e-u-i-y, potem na jednej fali wydechowej: aoeuiy
  • Wymawianie samogłosek parami: a-a, a-o, a-e, a-u, a-i, a-y o-a, itd
  • Wymowa przed samogłoskami delikatnego „h”: „a” – h aaa h a „o” – h aaaaaaao; h a…o h o. „u” – h aaaaaa o u; h aaaa ouh u. „e” – h aaaaaa e; h aaaa e h e „i” – h aaaaaa e i; h aaaae i h i „y” – h aaaaaaei y; h aaaaeiy h y
  • Wymawiamy samogłoski (wysoko – nisko) – falbanka samogłoskowa a e y i o u e y i o u a y i o u a e i o u a e y o u a e y i u a e y i o
  • Wymawianie opozycyjnych pary samogłosek, najpierw wolno, następnie w coraz szybszym tempie: ·a i a i a i i a i a i a,·a u a u a u u a u a u a,·u i u i u i i u i u i u. W trakcie zadania można opierać brodę na dłoni, po to, by odczuć ruch żuchwy
  • Powtarzamy samogłoski z intonacją wznoszącą, opadającą
  • Wymawianie samogłosek z przedstawionym schematem graficznym (np. krótkokrótko-długo)
  • Łączenie samogłoski z imionami u Ali, u Eli, u (o) Irki (Irce), Oli, Uli, a (i) Irka Ola Ula itp
  • Murmurando – Wymawianie głoski mmm płynnie, a potem m…m…m… w sposób przerywany. Staranie się zaobserwować wibracji i drżenia, jakie wywołuje głoska m. Szukanie miejsca, w którym dźwięk rezonuje najwyraźniej
  • To samo ćwiczenie wykonywane z użyciem głoski nnn (legato) i n…n…n… (staccato). Celem ćwiczeń jest uruchomienie rezonatorów głowowych i uświadomienie doznań czuciowo – kinestetycznych. Dodawanie do głoski m samogłoski, pamiętając o utrzymaniu dźwięku na jednym tonie: mmmaaa, mmmooo, mmmuuu
  • Wymowa głoski m rozpoczęta od samogłoski: ammm…, ommm…, ummm…, emmm…, immm….
  • Wymowa samogłoski w ciągu wypowiadanej z przedłużeniem spółgłoski nosowej: mmmammm, mmmommm, mmmummm, mmmemmm, mmmimmm
  • Nucenie melodii na jednej głosce
  • Śpiewanie piosenek na jednej sylabie lub z wykorzystaniem tekstu piosenki
  • Wypowiadanie słów z jednoczesnym ich wyklaskiwaniem
  • Wymawianie rymowanek, wyliczanek na jednym wydech
  • Wypowiadanie sylab, wyrazów, zdań z różną siłą głosu od szeptu do krzyku
  • Ćwiczenia na rytm np. rytmiczne wymawianie imion, wymawianie słów sylabami zgodnie z rytmem
  • Naśladowanie szumu wiatru – na przedłużonych głoskach „fffff”, „sssss”, „hhhhh”
  • Naśladowanie odgłosów zwierząt i dźwięków (krowa – „muuu”, kotek – „miau”, koza – „meee”, baran – „beee”, wąż – „sss”, pociąg – „czu – czu – czu”, karetka – „i – u – i – u”, auto – „brum” itp.)
  • Ćwiczenia rozluźniające mięśni karku – obroty głowy, rozluźnienie mięśni ramion i barków itp
  • Ćwiczenia oddechu przeponowego
  • Swobodne ziewnięcia
  • Ćwiczenia żuchwy – obniżanie żuchwy przy zamkniętych ustach, różne stopnie otwarcia żuchwy
  • Wymawianie sylaby „da” opuszczając luźno żuchwę
  • Gwizdanie
  • Wymachiwanie fraz połączone z ruchami rąk
  • Zabawy w echo. Wymowa dźwięków ze zmienną jego wysokości
  • Powtarzanie połączeń sylab np. [baba], [bebe], [bobo], [bubu], [byby], [aba], [ebe], [obo], [ubu], [yby], [bapa], [bepe], [bopo], [bupu], [bypy], [aba – apa], [ebe – epe], [obo – opo], [ubu – upu], [yby – ypy]; [dada], [dede], [dodo], [dudu], [dydy], [ada], [ede], [odo], [udu], [ydy], [data], [dete], [doto], [dutu], [dyty], [ada – ata], [ede – ete], [odo – oto], [udu – utu], [ydy – yty] itd.

Literatura:

D. Pluta-Wojciechowska, A. Płonka, Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów – mówienie z tak zwanym szczękościskiem. Fakty i mity, 2015

B. Tarasiewicz, Mówię i śpiewam świadomie. Podręcznik do nauki emisji głosu, 2014

A. Obrębowski, Narząd głosu i jego znaczenie w komunikacji społecznej, Poznań 2008

T. Kręcicki, E. Wierzbicka, Głos i jego zaburzenia. Zagadnienia higieny i emisji głosu, Wrocław 2004

E. Bińkuńska, Higiena i emisja głosu mówionego, 2012

I. Skrypuch, Emisja głosu w pigułce, 20

Opracowała:

Ewa Naczyńska

neurologopeda